زیره سیاه با نام علمی carum carvill از گذشته‌های دور در ایران و سایر نقاط جهان شناخته‌شده و مورد استفاده بوده است. برخی استفاده دارویی از آن را در طب وندائیسم و به آریاییان ساکن فلات مرکزی ایران و به حدود 5000 سال قبل نسبت می‌دهند. در کتاب ebers papyrus مربوط به 1550 سال قبل از میلاد مسیح نکات مهمی در استفاده دارویی از این گیاه شرح داده شده است. منبع

زیره سیاه دانه‌ای معطر و خوش‌بو است که به تفاوت محل کشت و اینکه بصورت وحشی در کوهستان و کوهپایه‌ها روییده و یا بصورت پرورشی در مزرعه کشت شده، میزان و تندی عطر آن نیز متفاوت است.این گیاه بصورت بوته‌ای با ارتفاع حدود 50 سانتی‌متر رشد می‌کند و مانند هویج و خانواده‌ی آن گیاهی دو ساله است. فصل برداشت زیره سیاه، چه وحشی و چه پرورشی معمولا از اسفندماه تا پایان فروردین است.

ایران و بخصوص فلات شرقی آن میزبان مناسبی برای زیره سیاه وحشی‌ست. بطوری که معمولا در همه جا زیره را با نام کرمان انیس می‌دانیم. استان کرمان و یا همان ایالت و ساتراپ کارمانیای باستان از عصر هخامنشیان و تشکیل دولت مرکزی و فراگیر ایرانی، یکی از مناطق مهم و استراتژیک ایران باستان بوده است. زیره سیاه در این منطقه و بعلت مراودات با همسایگان ویژه هم‌خانواده کارمانیا باعث رونق کشت‌ و کار زیره در ایالت ساگارتیه هم شده بوده. ساگارتیه یا ساتراپ چهاردهم هخامنش که امروزه محدوده‌ی تقریبی آن خراسان جنوبی امروزیست و از لحاظ نژاد، فرهنگ و زبان اشتراکات بسیار زیادی با کارمانیا دارد و همانند همسایه‌ همخانواده خود دارای اقلیمی کویری، کوهپایه‌ای و نیمه خشک است از مناطق رویش زیره سیاه کوهی‌ و یا وحشی است که عطر و بوی بسیار تند و البته ریزتر از زیره کرمان را دارد.

امروزه مناطق دورتری از کرمان، همچون کوهپایه‌های غربی خراسان رضوی تا جنوب آن و مناطقی از رشته‌کوه‌های هندوکش افغانستان نیز میزبان رویش این گیاه خودروی مقاوم است. بطوری که زیره سیاه آن ریزتر از زیره سیاه کرمان و عطر آن هم تندتر است به زیره افغانی شهرت یافته است.

اما بخوانید از فواید این دانه‌های ریز و مرموز

برای شناخت زیره سیاه باید عناصر تشکیل دهنده آن را بهتر بشناسیم. زیره سیاه دارای مقدار قابل توجهی پروتئین است. همچنین آهن و فیبر و عناصر حاوی ویتامین C از مواد تشکیل دهنده‌ی قالب آن است.

مهمترین وجه درمانی و دارویی زیره سیاه که تقریبا همگان می‌دانند خاصیت ضدنفخ و بادبرندگی آن است. امروزه براثر فشار زندگی و استرس‌های پیامد آن بر مردم، بیشتر افراد دچار یبوست یا همان هموروئید می‌شوند. این عارضه علاوه بر مشکلات گوارشی و سوء هاضمه در صورت استمرار می‌تواند مشکلات جدی‌تری چون شِقاق و خون‌ریزی‌های ناشی از آن را پیش بیاورد و یقینا اینگونه زخم‌ها آن هم در انتهای روده بزرگ در بسیاری از موارد باعث ایجاد عفونت می‌شود. مصرف مستمر و پیوسته‌ی دم‌کرده‌ی زیره سیاه و یا روغن آن درمان موثر و اثبات شده‌ای برای رفع هموروئید است. این دارو همزمان عفونت‌های قارچی روده و احتمالا پیش‌آمده در محل شقاق را نیز رفع می‌کند. خوب است بدانیم این ماده علاوه بر مقابله با عفونت و قارچ، از بین‌برنده‌ی انگل‌های معده و روده و بویژه کرم تنیا است.

آهن موجود در زیره سیاه برای درمان کمبود آهن خون بسیار کارا و مفید است. می‌دانیم که کمبود آهن در خون باعث عدم جذب مناسب اکسیژن در بافت‌های بدن می‌شود. این مهم در بافت عضلات، باعث خستگی و بی‌رمقی و در بافت‌های مغز باعث زوال عقل و پیشرفت زودهنگام بیماریهای شایعی چون آلزایمر و پارکینسون می‌شود.

رفع تنگی نفس و خفقان‌های سرد و سکسه‌های پیامد نفخ از دیگر فواید آن است.

زیره به کسانی که بدنبال روشی موثر وکارآمد برای لاغری و تناسب اندام هستند کمک می‌کند. این ماده خوراکی دارای میزان قابل توجهی فیبر است که علاوه بر مقابله با رادیکال‌های آزاد، باعث فروکش کردن اشتهای کاذب می‌شود. توصیه می‌شود که این افراد، زیره سیاه را دم‌کرده و یا همراه ماست و یا برنج که طبع سردی‌ دارند بصورت مستمر استفاده کنند. یادمان باشد که زیره سیاه طبعی گرم و خشک دارد وکسانی که طبع گرم دارند بایستی در میزان مصرف زیره سیاه دقت کنندو ترجیح داده می‌شود با پزشک خود مشورت کنند. همچنین این ماده بسیار مفید در صورت مصرف بیش از اندازه می‌تواند به کلیه‌ها آسیب بزند. چرا که زیره‌سیاه طبع فوق‌العاده گرمی دارد و استفاده از آن بعنوان تعدیل کننده سردی مواد خوراکی چون برنج و انواع لبنیات توصیه می‌شود. بیشتر بخوانید

این را هم بدانیم که در کشورهای جنوب شرق آسیا برگهای زیره را با سیر مخلوط و له می‌کنند. پماد بدست آمده از این مواد را برای درمان بیماری‌های پوستی مانند اگزما استفاده می‌کنند.